Alfonso X El Sabio | pl

Alfons X Mądry, hiszp. Alfonso X El Sabio (ur. 23 listopada 1221, zm. 4 kwietnia 1284, w Sewilli) – król Kastylii i Leónu w latach 1252-1284.
Był najstarszym synem Ferdynanda III Świętego i Elżbiety, córki Filipa Szwabskiego. W 1246 poślubił Jolantę Aragońską, córkę króla Aragonii – Jakuba I Zdobywcy i Jolanty Węgierskiej. Para miała razem 12 dzieci:

* Ferdynanda (zm. w dzieciństwie i pochowanego w Las Huelgas, w Burgos),
* Berengarię (1253- po 1284),
* Beatrycze (1254-1280), żonę Wilhelma VII, markiza Montferrat,
* Ferdynanda de la Cerda, infanta Kastylii (1255-1275), męża Blanki (córki króla Francji Ludwika IX Świętego),
* Eleonorę (1257-1275),
* Sancha IV Odważnego, króla Kastylii (1258-1295),
* Konstancję (1258-1280), zakonnicę w Las Huelgas,
* Piotra (1260-1283),
* Jana, pana Walencji (1262-1319),
* Izabelę (zm. w dzieciństwie),
* Jolantę (1265-1296), żonę Diego Lopeza de Haro,
* Jakuba (1266-1284).
Alfons X zapisał się w historii jako mecenas nauki i sztuki, który zgromadził wokół siebie kolegium żydowskich i arabskich uczonych. Z jego inicjatywy spisano Historię Hiszpanii (Estoria de Espana, ok. 1260) obejmującą okres od niepamiętnych czasów do XIII wieku. Poza tym uczeni pod jego przewodnictwem zajęli się kodyfikacją prawa zapisanego w tzw. Las Siete Partidas. Na podstawie tego kodeksu można wysnuć wniosek, że Alfons odznaczał się wyjątkowym jak na tamte czasy liberalizmem i tolerancją w odniesieniu do zamieszkujących półwysep muzułmanów oraz żydów. Popierał tzw. toledańską szkołę tłumaczy, uczonych, którzy przekładali na łacinę i hiszpański teksty arabskie i hebrajskie znajdowane w podbijanych miastach.

Za jego czasów język hiszpański (kastylijski) zaczął zastępować wcześniej panującą łacinę. Alfons X zajmował się także astronomią; prowadził obserwatorium w swej stolicy, Toledo, a także zwołał kolegium najlepszych astronomów, które stworzyło Tablice Alfonsyńskie (Tablas alfonsíes) dotyczące konstelacji gwiezdnych i ruchów gwiazd. Kazał przetłumaczyć arabski traktat o kamieniach (Lapidario, 1241) oraz zbiór bajek i przypowieści wschodnich Calila y Dimma (1251). Jest także autorem ok. 450 cantigas, czyli pieśni religijnych ku czci Matki Boskiej (Cantigas de Santa Maria), zawartych w 4 rękopisach.
ego zasługi na polu sztuki, nauki i kultury nie szły w parze z sukcesami politycznymi. Nie udało mu się wyprzeć z Półwyspu Iberyjskiego Maurów, ani opanować Nawarry czy też Portugalii – co prawda udało mu się zdobyć Kadyks. Mimo pretendowania do tronu Świętego Cesarstwa Rzymskiego, nigdy nie zdołał pokonać swojego rywala, Ryszarda z Kornwalii. Nieudane próby reformy prawodawstwa i nakładane podatki spowodowały rewoltę w kraju, a w końcowym efekcie detronizację Alfonsa przez jego syna Sancho IV.
Urna z sercem Alfonsa X Mądrego znajduje się w katedrze w Murcji. .